Espezieen bizi-baldintzak aldatzen baditugu, nolabait erantzun beharko dute haiek!

Nork argitaratua: Igeldo Herria 4 urte, hilabete 1 atzera

Guztiok ezagutzen dugu Bengoetxeko zelaia, Bengoetxea eta Arretxe baserrien artean dagoen ordeka, lau-laua eta zabala. Demagun bi sator bizi direla bertan. Pozik daude, bizitzeko behar duten guztia dutelako, nahikoa jana, tokia.... Oso gustura bizi direnez, handik pixka batera, bi izan beharrean 20 dira. Zelai ederra da, baina 20 satorrentzat tokirik ez dago. Batzuk zelaitik joan egin beharko dute, bizirik… ala hilik. Hau da, alde egiten ez duenak bere txokoa izateko borrokatu egin beharko da, kosta ala kosta.
Bengoetxeko zelaian 8 sator geratu dira. Ondo bizi dira, badute zer jan eta non bizi; baldintza egokietan bizi dira eta populazioa denboran zehar ez da gehiegi aldatuko: batzutan 7, bestetan 9, baina espezieak iraun egingo du denboran, zelaiaren baldintzak mantentzen diren neurrian.
Demagun, orain, eskabadora sartu dugula, putzu bat egiteko, adibidez. Eta putzuaren ondoan, zuhaitz eder bat landatu dugula, urari itzala egin diezaion. Satorrek azalera galdu dute, eta dagoeneko ez dira zortziak sartzen. Baliabideak murriztu zaizkie, eta denbora beharko dute berriz ere haien populazioa orekatzeko. Inguruak –baliabideek- baldintzatu du zenbat sator bizi daitekeen.
Eskabadorak eraikitako putzuak espezie berriak erakarri ditu, behiak, eltxoak, txoriak… eta haiekin batera etorri diren arkakusoak, bakterioak eta birusak ere. Zelaia aldatu egin da, hezetasun handiagoa dute, itzala, eta satorren mundua goitik behera aldatu da. Kostako zaie berriro oreka lortzen, baina, lortu ezean, desagertu egin daitezke.
Gure planeta zelai hori baino handiagoa da, baina sator asko bizi gara. Edo, agian, bizi garenok gehiegi kontsumitzen dugu! Orekan zeuden ekosistemak apurtzen ari gara, eskabadorarekin, erregai fosilekin, hondakinekin… 7.843.913.100* pertsona bizi gara, eta bizitzeko baliabideak behar ditugu: kalkuluek diote, gure planetaz gain, beste Lur planeta erdi bat baino gehiago** beharko genukeela gu mantentzeko. Sardinak latan nola, gizakia Lur planetan. Baliabide eskasiaren aurrean, toki batzuetatik ihes egiten dugu; beste batzuetan, borrokak pizten ditugu… Gure hazkuntza-ereduak presio handia eragiten dio planetari, eta guk ordaintzen/ordainduko dugu.
Planeta desorekatua eta jendetsua, beraz. Batetik bestera airez, lurrez ala itsasoz goazen espeziea gara; gaur hemen eta bihar han gaudena. Bada, zelaiak sator-kopurua baldintzatu duen bezala, ez al gaitu inguruak gu erregulatzen? Teknologiak Naturaren legeen ertzean bizitzen ahalbidetzen digu, baliabideak txiklea bailira luzatzen, baina inguruak –eta eskura ditugun baliabideek- zenbat garen baldintzatzen jarraituko du; izurriteak, gudak, atentatuak, ingurumen desastreak, gaixotasunak… gure kontsumoaren ondorio dira eta gu erregulatzeko balio dute. Ez harritu, beraz, ezezagunak ziren gaixotasunak agertzen badira. Espezieen bizi-baldintzak aldatzen baditugu, nolabait erantzun beharko dute haiek!
Urteak dabiltza zientzialariak ohartarazten*** agerraldi berri eta ezezagunak izango ditugula; dagoeneko, izan ditugu batzuk: GIB birusak sortutako HIESA, SARS-koronabirusa, H1N1-influenza, Ebola-birus-gaitza… Gaixotasun horien % 60 animalietatik datoz, eta horien % 70 animalia basatietatik eratorritako mikroorganismoek sortzen dituzte. Baina ikerketek*** diote, agerraldi horien jatorria gizakiaren baliabide sozioekonomikoei, ingurumenekoei eta ekologikoei lotuta dagoela. Pandemien oinarrian dauden kausak klima aldaketaren oinarrian edota biodibertsitatearen galeraren oinarrian dauden arrazoi ber-berak dira, alegia****. Biodibertsitatea, ingurumen-baldintzak (tenperatura, euri-erregimena, argiztapen-maila…), atmosferaren konposaketa kimikoa, baso-konposaketa, uraren kalitatea, aberastasunaren banaketa, espezie arrotz inbaditzaileak, gain ustiaketa, hondakinak…. Gure ekintzek eragiten dute horietan, eta horiek gugan eragiten dute. Gure esku dago, beraz.
Igeldon ia edonon ikus dezakegu plumero itxurako landare arrotz hori; baita Crocosmiaren lore laranja politak; Fallopia japonica ugari dago, eta Ondazartekoek Indotxinako Bipaliun kewense ikusi dute, bitan, etxe ondoan! Guzti horiek espezie arrotz inbaditzaileak dira, gurean. Baina ez gaituzte gehiegi kezkatzen. Basurde asko egoteak ere ez gaitu kezkatzen, gure baratzan sartzen ez diren bitartean. Bada, SARS-CoV-2 koronabirusa baratzera ez, erraietaraino sartu zaigu. Eta kezkatu egin behar dugu ez soilik gutako batzuk gaixotu edo hilko garelako; ez soilik poltsikoak zulatu dizkigulako; ez soilik osasun sistema kolapsa dakigukelako; kezkatu behar dugu espezie guzti horiek, baita koronabirusa ere, bizi zen tokitik atera egin delako eta gure artean bizitzeko medio ezin hobea aurkitu dutelako. Gu konkistatzea arrakasta segurua da: asko gara, elkarren ondoan bizi gara eta asko mugitzen gara, gugan bizitzeak ekartzen du, munduaren jaun eta jabe izatea!

Txintxu, alaba
2021/02/07

2021eko otsailaren 5ean, 20:45ean. Aurten, 13.74.700 haur jaio dira, eta 5.778.800 pertsona hil (+7.986.100 H.sapiens/2021) https://www.worldometers.info/es/
1, 6 Lur. https://www.footprintnetwork.org/our-work/ecological-footprint/

1) Binder S, Levitt AM, Sacks JJ, Hughes JM. Emerging infectious diseases: Public health issues for the 21st century.
Science. 1999;284:1311–1313. doi: 10.1126/science.284.5418.1311.
2) Jones KE, Patel NG, Levy MA, Storeygard A, Balk D, Gittleman JL, Daszak P. Global trends in emerging infectious diseases.
Nature. 2008 Feb 21;451(7181):990-3. doi: 10.1038/nature06536. PMID: 18288193; PMCID: PMC5960580.
3) Cunningham AA, Daszak P, Wood JLN. One Health, emerging infectious diseases and wildlife: two decades of progress? Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2017 Jul 19;372(1725):20160167. doi: 10.1098/rstb.2016.0167. PMID: 28584175; PMCID: PMC5468692.
**** https://ipbes.net/sites/default/files/2020-11/201104_IPBES_Workshop_on_Diversity_and_Pandemics_Executive_Summary_Digital_Version.pdf

Iruzkinak

Oraingoz ez dauka iruzkinik

Iruzkin berria

Azken postak

Artxibategia

Cookie-en erabilera oharra

Igeldoko Herri Kontseiluko webgunea

Webguneko gaiaren kolorea

Igeldo Herria